O niepełnosprawnościach
„Osoby autystycznej nie można traktować jako takiej samej jak my tylko wycofanej, zamkniętej”
( Donna Williams, osoba z autyzmem)
Autyzm jest biologicznie uwarunkowanym, całościowym zaburzeniem rozwoju, które wpływa znacząco na całe życie człowieka i jego bliskich. Dotyka w sposób widoczny trzech bardzo ważnych sfer funkcjonowania: relacji z innymi, porozumiewania się oraz zachowania. Osoba z autyzmem zupełnie inaczej doświadcza i interpretuje świat. Myśli „obrazami”, ma trudności z rozumieniem uogólnień, metafor, czy żartów; wszystko odbiera dosłownie i bardzo intensywnie. Doświadcza „chaosu bodźców” spośród których trudno jej wyłonić to, co dla osób rozwijających się typowo jest informacją ważną, wartą przekazania. Osoba z autyzmem nie potrafi ubrać w słowa swoich potrzeb, myśli i doświadczeń w taki sposób, by nie być odebraną jako „dziwna”, inna… Jej zmysły inaczej reagują na kolory, zapachy, dźwięki; zwraca uwagę na nieistotne dla innych właściwości przedmiotu- wpatrując się, ściskając go czy obwąchując... Jako dziecko przejawia niechęć do zmian, zamiłowanie do powtarzalnych czynności; jej zabawy są inne niż u rówieśników. Często unika kontaktu wzrokowego; nie wykorzystuje naturalnych gestów, sprawia wrażenie, jak gdyby patrzyła „przez osobę”, jak gdyby była obojętna. Szczególnie trudne jest to dla najbliższej rodziny, gdy dziecko nie okazuje swoich emocji i przywiązania w sposób uznawany za „właściwy”.
Diagnoza autyzmu jest dla rodziców bardzo trudna. Jest to też skomplikowany proces wymagający wielokierunkowej obserwacji dziecka oraz badania przez specjalistów zarówno z zakresu medycyny i psychiatrii, jak i psychologii klinicznej, pedagogiki specjalnej. Wartościowa jest tu opinia logopedy oraz doświadczonego terapeuty SI. Diagnoza autyzmu poprzedzona jest często innymi, niepełnymi diagnozami, jak: opóźniony rozwój mowy, wada słuchu, czy nadpobudliwość psychoruchowa.
Wczesna diagnoza autyzmu daje dziecku szansę na szybsze podjęcie terapii, a co za tym idzie- lepsze prognozy rozwoju dziecka. Pierwszymi krokami, jakie powinni podjąć rodzice, którzy podejrzewają autyzm u swojego dziecka powinna być konsultacja w poradni psychologiczno- pedagogicznej, bądź w ośrodku specjalizującym się w diagnozowaniu zaburzeń ze spektrum autyzmu. Celem wizyty jest rozpoznanie u dziecka zaburzeń rozwoju, diagnoza oraz uzyskanie zaleceń do dalszej pracy- określenie celów długi i krótkoterminowych. W razie potrzeby dziecko kierowane jest również na badania medyczne (np. neurologiczne, okulistyczne, audiologiczne).
Profesjonalna diagnoza powinna być przeprowadzona przez zespół specjalistów prowadzony przez lekarza psychiatrę i opierać się na pogłębionym wywiadzie z rodzicami, zaplanowanych i przeprowadzonych próbach i zadaniach, przygotowaniu właściwego pomieszczenia oraz pomocy do badania. Powinna uwzględniać takie obszary, jak:
- stan zdrowia dziecka
- motoryka
- mowa i komunikowanie się
- funkcjonowanie społeczne i emocjonalne
- samodzielność i samoobsługa
- funkcjonowanie poznawcze
- zaburzenia sensoryczne
- czynności stereotypowe
- zachowania trudne
Podczas diagnozy istotne są również czynniki dodatkowe, takie jak:
- pora dnia/ poziom zmęczenia dziecka
- czas oczekiwania na badanie
- potrzeby fizjologiczne dziecka
- natężenie bodźców takich, jak: dźwięki, światło
Autyzm dziecięcy w ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych)
A. Nieprawidłowy lub upośledzony rozwój wyraźnie widoczny przed 3 rokiem życia w co najmniej jednym z następujących obszarów:
- rozumienie i ekspresja językowa używane w społecznym porozumiewaniu się,
- rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych kontaktów społecznych,
- funkcjonalna lub symboliczna zabawa.
C. W sumie co najmniej sześć objawów spośród wymienionych w punktach (1), (2) i (3), przy czym co najmniej dwa z nich z punktu (1) i po co najmniej jednym z punktów (2) i (3):
- Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych przejawiane co najmniej w dwóch z następujących obszarów:
- niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postaw ciała i gestów do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych,
- niedostateczny (odpowiednio do wieku umysłowego i mimo licznych okazji) rozwój związków rówieśniczych obejmujących wzajemnie podzielane zainteresowania, czynności i emocje,
- brak odwzajemniania społeczno-emocjonalnego, przejawiający się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych,
- brak spontanicznej potrzeby dzielenia się z innymi osobami radości, zainteresowań lub osiągnięć (np. brak pokazywania, przynoszenia lub podkreślania wobec innych osób przedmiotów swego indywidualnego zainteresowania).
- Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się przejawiane co najmniej w jednym z następujących obszarów:
- opóźnienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się (często poprzedzane przez brak komunikatywnego gaworzenia),
- względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej (na jakimkolwiek występującym poziomie umiejętności językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby,
- stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie słów i wyrażeń,
- brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie ("na niby") lub zabawy naśladującej role społeczne.
- Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności przejawiane w co najmniej jednym z następujących obszarów:
- pochłonięcie jednym lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej treści i zogniskowaniu, albo jednym lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności i ograniczenia, choć nie z powodu treści i zogniskowania,
- wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności rutynowych i zrytualizowanych,
- stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące albo stukanie lub kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała,
- koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów, służących do zabawy (jak: ich zapach, odczucie powierzchni lub powodowanego hałasu lub wibracji).
E. Obrazu klinicznego nie można wyjaśnić innymi odmianami całościowymi zaburzeń rozwojowych, specyficznymi rozwojowymi zaburzeniami rozumienia języka z wtórnymi trudnościami społeczno-emocjonalnymi, reaktywnymi zaburzeniami przywiąznia ani zaburzeniem selektywności przywiązania, upośledzeniem umysłowym z pewnymi cechami zaburzeń emocji i zachowania, schizofrenią o niezwykle wczesnym początku, ani zespołem Retta.
WERSJA DO POBRANIA - TUTAJ
Formy Terapii Osób z Autyzmem
Terapia jest zaplanowanym procesem, który obejmuje różne płaszczyzny działania terapeuty. Niestety nie ma jednej metody, która mogłaby pomóc wszystkim osobom z autyzmem. Każda terapia musi być zindywidualizowana czyli powinna obejmować takie metody postępowania, które uwzględniają złożoność zaburzeń, a także potrzeby osoby i jego środowiska. Właściwy dobór metod terapeutycznych może w dużym stopniu wpłynąć na poprawę funkcjonowania osoby z autyzmem. Istotną rolę procesie terapii odgrywa także współpraca pomiędzy specjalistami a rodzicami. Otoczenie, w którym odbywa się terapia powinno być kontrolowane i z ograniczonym dopływem bodźców
W procesie terapii bardzo ważnym elementem jest nawiązanie kontaktu wzrokowego (na poziomie oczu podopiecznego przy każdej czynności i poleceniu). Kontakt twarzą w twarz umożliwia kontrolowanie wzroku osoby z autyzmem. Ważne jest wydawanie jasnych i krótkich komunikatów oraz czytelna ekspresja twarzy terapeuty. Duże znaczenie ma także strukturalizacja czasu i przestrzeni, czyli określenie miejsca, czasu, osób, planu dnia i zajęć - dostosowane do możliwości osoby z autyzmem. Takie działanie ułatwia orientację, zrozumienie otoczenia, zapewnia przewidywalność zdarzeń, umożliwia samodzielność.
Istnieje wiele metod pracy terapeutycznej z osobami z autyzmem. Należą do nich m.in.:
Integracja sensoryczna - to proces w którym następuje współdziałanie zmysłu dotyku, równowagi
i czucia głębokiego umożliwiające wykonywanie codziennych czynności. Uszkodzenia receptorów powodują zaburzenia w odbiorze i integracji wrażeń zmysłowych. Celem terapii jest poprawa zaburzonych, połączeń poprzez specjalnie dobrane ćwiczenia przy wykorzystaniu specjalistycznego sprzętu.
Trening słuchowy (A. Tomatis) - celem treningu jest stymulowanie słuchu za pomocą materiału dźwiękowego, który jest przetworzony cyfrowo. W jego trakcie wykorzystuje się głównie muzykę Mozarta oraz chorały gregoriańskie. Polega on na przekazaniu dźwięku drogą powietrzną i kostną poprzez specjalistyczne słuchawki.
Ruch rozwijający W. Sherborne - celem metody jest rozwijanie poprzez ruch świadomości własnego ciała, rozwijanie świadomości przestrzeni i działania w niej, usprawnianie ruchowe, dzielenie przestrzeni z innymi a także nawiązywanie i poprawa kontaktu z podopiecznym.
Programy Aktywności Knillów – opierają się na poznawaniu różnych rodzajów aktywności przez dostosowanie ruchów do akompaniamentu. Pomagają osobom z autyzmem w zdobywaniu świadomości własnego ciała (odczuwaniu części ciała, nauce ruchów celowych, nauce naśladownictwa). Wpływa na poprawę kontaktu wzrokowego a także na poprawę kontaktu z innymi osobami.
Terapia poprzez kontakt ze zwierzętami - polega na budowaniu i rozwijaniu zaburzonego kontaktu z innymi osobami poprzez zabawy, ćwiczenia ze zwierzętami (np. psami - dogoterapia, delfinami - delfinoterapia, końmi – hipoterapia). Osoba, która zaakceptuje kontakt ze zwierzętami, stopniowo zaczyna otwierać się na otoczenie, przełamuje bariery komunikacyjne.
Metoda Dobrego Startu (M. Bogdanowicz) – głównym celem tej metody jest przygotowanie dzieci do nauki czytania i pisania. głównym założeniem tej metody jest wspomaganie rozwoju psychomotorycznego przez odpowiednio zorganizowaną zabawę i wielozmysłowe uczenie symboli graficznych (szlaczków,wzorów literopodobnych, liter i znaków matematycznych). Inne cele to kształtowanie lateralizacji, świadomości schematu ciała (jego części oraz lewej i prawej strony) i przestrzeni.
Metoda Dennisona – to zestaw ćwiczeń służących integracji półkul mózgowych w celu efektywniejszego działania. Harmonijna współpraca obu półkul ułatwia przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności.
Metoda Ułatwionej Komunikacji - przeznaczona jest dla osób, które nie posługują się mową werbalną i z problemami w planowaniu motorycznym. Polega na podtrzymywaniu ręki, nadgarstka, przedramienia lub ramienia przez osobę wspomagającą i pisaniu z wykorzystaniem klawiatury komputera lub specjalnej tablicy ułatwionej komunikacji.
Metoda Snoezelen (Sala Doświadczania Świata) – polega na dostarczeniu odpowiednich bodźców, zmniejsza poczucie lęku i dezorientacji. Osoba poddawana jest działaniu odpowiednio dobranych kolorów, świateł, zapachów, dźwięków a także bodźców dotykowych. Dzięki specjalnym urządzeniom stymulowane są wszystkie zmysły podopiecznego
EEG Biofeedback – jest nowoczesną metodą treningu pracy mózgu. Celem terapii jest leczenie zaburzeń pracy mózgu przez uporządkowanie i utrwalenie na właściwym poziomie poszczególnych fal mózgowych a także rozwój potencjału możliwości przez optymalizację pracy mózgu.
Celem wszystkich form terapii jest pomoc w codziennym funkcjonowaniu, rozwijanie komunikacji, a także umożliwianie budowania prawidłowych relacji społecznych osobom z autyzmem – czyli stopniowe integrowanie ich z otoczeniem.
WERSJA DO POBRANIA - TUTAJ